Αναδιοργάνωση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού

Εισηγητής: Σάββας Αναστασιάδης

Την Τετάρτη, 17 Οκτωβρίου 2012, συνεδρίασε η Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ελληνισμού της Διασποράς με θέμα την ενημέρωση των μελών της Επιτροπής από τον Υφυπουργό Εξωτερικών, κ. Κωνσταντίνο Τσιάρα, για θέματα του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού.

Στην συνεδρίαση παρέστησαν, η κυρία Όλγα Σαραντοπούλου, Γραμματέας Σ.Α.Ε., ο κ. Θεόδωρος Σπυρόπουλος, Συντονιστής Σ.Α.Ε., Περιφέρειας Η.Π.Α., ο κ. Πέτρος Παναγιωτόπουλος, Πρέσβης, Γενικός Διευθυντής της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού, η κυρία Ευανθία Παπαδάτου, Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Ευρώπης της Γ.Γ.Α.Ε. και ο κ. Βασίλειος Μαγδαληνός, Μέλος του Συντονιστικού Συμβουλίου Περιφέρειας Αφρικής/ Εγγύς – Μέσης Ανατολής.   

Η Ελληνική Μετανάστευση

Η μετανάστευση, δεν αποτελεί καινούριο κοινωνικό φαινόμενο για την ελληνική κοινωνία. Η Ελλάδα έχει μακρόχρονη παράδοση στη μετακίνηση του πληθυσμού στο εσωτερικό, αλλά κυρίως στο εξωτερικό. Η μετανάστευση μάλιστα στο εξωτερικό έχει τις ρίζες της στην Αρχαία Ελλάδα.

Ο Ελληνικός λαός , προσέφερε το πνεύμα και τη γλώσσα του σε αρκετούς λαούς κι έστελνε παγκόσμια μηνύματα ειρήνης και συνεργασίας των λαών. Η μετανάστευση από την Ελλάδα όπως και από άλλες χώρες δεν αποτελεί μεμονωμένο εθνικό φαινόμενο, αλλά φαινόμενο στενά συνδεδεμένο με την οικονομική και πολιτική συγκυρία κάθε εποχής, με την αναπτυξιακή πορεία κάθε χώρας και την σχέση της με τον υπόλοιπο κόσμο. Ιστορικά παρατηρείται μια συσσώρευση μετακίνησης προς τον δυτικό κόσμο που είχε μεγαλύτερη ανάπτυξη.

 Οι ευκαιρίες απασχόλησης στις αναπτυγμένες χώρες και η στενότητα της αγοράς εργασίας στην Ελλάδα, αποτελούν τη βασική αναγκαία συνθήκη εμφάνισης και ανάπτυξης του μεταναστευτικού φαινομένου. Οι λόγοι όμως μπορεί να είναι και άλλοι, όπως  εσωτερικά γεγονότα, που άλλοτε σχετίζονται με τη διεθνή συγκυρία και άλλοτε εκφράζουν αντιθέσεις και συγκρούσεις της ελληνικής κοινωνίας. Τέτοια γεγονότα διατρέχουν δραματικά όλη σχεδόν τη νεώτερη ιστορία της χώρας μας.

Τα γεγονότα αυτά σφράγισαν την απαρχή της ελληνικής μετανάστευσης, που στη συνέχεια τροφοδοτήθηκε σ’ όλο τον τρέχοντα αιώνα από τις πολεμικές συρράξεις που γνώρισε η χώρα μας και από την υπάρχουσα αδυναμία μιας αυτοδύναμης ανάπτυξης.

Την εποχή που διανύουμε το φαινόμενο της μετανάστευσης συνεχίζει να υφίσταται στην Ελλάδα, με κύριο αίτιο την οικονομική συγκυρία της χώρας.

Στο σύνολο του ο Απόδημος Ελληνισμός κατά προσέγγιση υπολογίζεται ότι αγγίζει τα 5.000.000. Οι χώρες στις οποίες ο Ελληνισμός έχει την μεγαλύτερη πληθυσμιακή παρουσία είναι οι Η.Π.A., ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Γερμανία, χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, και η Νότιος Αφρική. 

Απόδημος Ελληνισμός – Μορφές  Οργάνωσης

Οι κύριες μορφές οργάνωσης των Αποδήμων Ελλήνων είναι Ομοσπονδίες, Κοινότητες, Εθνικοτοπικές οργανώσεις, ενορίες και λοιποί σύλλογοι (πολιτιστικοί, φιλανθρωπικοί, αθλητικοί). Συνολικά υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 3.000 οργανώσεις. 

Οι κοινότητες  παρουσιάζουν μεταξύ τους διαφορές και μπορούν με ορισμένα κριτήρια να ταξινομηθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες, α) στην ενοριακή κοινότητα που λειτουργεί υπό την αιγίδα της εκκλησίας,  β) στην κοινότητα-ενορία, στην οποία υπάρχει σχετική αυτονομία από την Εκκλησία, και  γ) στην Εθνική κοινότητα ή απλώς κοινότητα στην οποία υπάρχει πλήρης ανεξαρτησία από την Εκκλησία. 

Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η οργάνωση των αποδήμων Ελλήνων με γνώμονα την παραπέρα ανάπτυξη των επαγγελματικών ή επιχειρησιακών δραστηριοτήτων τους. Έτσι, υπάρχουν αρκετά εμπορικά επιμελητήρια, σύλλογοι επιστημόνων, ιατρών, τραπεζικών κ.λ.π. Η συνολική αυτή δραστηριότητα έχει καταστήσει τον απόδημο Ελληνισμό, ειδικά στις χώρες που αυτός είναι πληθυσμιακά ισχυρός, μοχλό ανάπτυξης και προόδου. Η δυναμική που αυτή η δραστηριότητα εμπεριέχει του επιτρέπει να παίζει σημαντικό ρόλο στο πολιτικό γίγνεσθαι αρκετών χωρών υποδοχής, με απτά παραδείγματα την ανάδειξη των συμπατριωτών μας σε υψηλά πολιτικά αξιώματα (δήμαρχοι, βουλευτές, γερουσιαστές) με προφανή οφέλη για την Ελλάδα. 

Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού

Το 1995 για πρώτη φορά οι Έλληνες ομογενείς, όπου Γης, ένωσαν τις δυνάμεις τους σχηματοποιώντας την «Ελλάδα του κόσμου». Με Προεδρικό Διάταγμα της Ελληνικής Πολιτείας ιδρύθηκε το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ), για να αποτελέσει το συμβουλευτικό και εισηγητικό όργανο προς την πατρίδα στα θέματα της Ομογένειας. Με τη συναίνεση όλου του πολιτικού κόσμου ένα πάγιο αίτημα-όραμα των απανταχού Ελλήνων έπαιρνε «σάρκα και οστά».

Συγκροτήθηκε σε τέσσερεις γεωγραφικές Περιφέρειες διοικούμενο από 11μελές Προεδρείο, ενώ η Θεσσαλονίκη καθιερώθηκε ως μόνιμη έδρα και «πρωτεύουσα» του Οικουμενικού Ελληνισμού.

Στην 1η Παγκόσμια οργανωτική Συνέλευση του ΣΑΕ στη Θεσσαλονίκη (29 Νοεμβρίου – 8 Δεκεμβρίου 1995) Πρόεδρος εξελέγη ο δυναμικός Ανδρέας Α. Άθενς, από το Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών (1995-2006).

Στην 6η Τακτική Συνέλευση το Δεκέμβριο του 2006 στη θέση του Προέδρου εκλέχθηκε ο κ. Στέφανος Π. Ταμβάκης.

Η ωριμότητα και η κατασταλαγμένη εμπειρία που αποκτήθηκε με τα χρόνια εμπέδωσαν την πεποίθηση ότι το ΣΑΕ μπορεί να μετεξελιχθεί σε έναν οργανισμό με πορεία στο μέλλον. Με την εφαρμογή του Νόμου υπ’ αριθμ. 3480/2006, το ΣΑΕ απέκτησε μία άλλη δυναμική, καθώς διασφαλίστηκε ο γνωμοδοτικός, εισηγητικός, διεκδικητικός και υποστηρικτικός ρόλος του προς την Ελληνική Πολιτεία. Βάσει του νέου Νόμου οι Περιφέρειες από τέσσερεις έγιναν επτά.

Το όραμα του ΣΑΕ και η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η συνεργασία, η υποστήριξη και η συνένωση της Ομογένειας, σε παγκόσμιο επίπεδο, ώστε ο Ελληνισμός να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη δύναμη. Να ενώσει να προβάλλει και να διασώσει το ελληνικό πνεύμα και τον πολιτισμό, ώστε να καταστεί ένας σημαντικός πόλος  επιρροής ανά τον κόσμο.  Να υποστηρίξει τις προσπάθειες των Ελλήνων για την κάλυψη των αναγκών τους και τη βελτίωση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής τους θέσης. Να εμπνεύσει και να προσελκύσει τους Φιλέλληνες ανά την υφήλιο, και να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη και σύσφιξη των σχέσεων των χωρών διαμονής των απόδημων και ομογενών Ελλήνων με την Ελλάδα.

Ο ρόλος του ΣΑΕ είναι η προσέγγιση Ελλήνων της Διασποράς και η δημιουργία μιας παγκόσμιας Δικτύωσης, με στόχο το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων προς το συμφέρον της Ομογένειας, και η μεταφορά τους, ως Γνωμοδοτικό και Συμβουλευτικό όργανο, προς την Ελληνική Πολιτεία.

Επισημάνσεις  Επιτροπής – Υφυπουργού Εξωτερικών κ. Κωνσταντίνου Τσιάρα, της συνεδρίασης της 17-10-2012  

Ο Απόδημος Ελληνισμός αποτελεί μία τεράστια διαχρονική δύναμη που δεν έχει αξιοποιηθεί από την Ελλάδα . Σήμερα τη δύναμη αυτή την χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ. 

Το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού είναι ένας θεσμός ο οποίος ξεκίνησε με πολύ μεγάλες προσδοκίες αλλά δυστυχώς δεν πέτυχε τους στόχους που είχαν τεθεί από την ιδρυτική του διακήρυξη. Δεν κατάφερε να εκπροσωπήσει το σύνολο του οικουμενικού απόδημου ελληνισμού και να είναι ο θεσμικός συνομιλητής με την ελληνική πολιτεία, ούτε καν συμβουλευτικά.

Βασική επιδίωξη της ελληνικής πολιτείας είναι το ΣΑΕ να παίξει κυρίαρχο ρόλο απέναντι σε όλο τον ομογενειακό οικουμενικό ελληνισμό. Κατά συνέπεια, δόθηκε βαρύτητα, σε μια σοβαρή προσπάθεια αναμόρφωσης του νόμου που αφορά το ΣΑΕ, η οποία εστιάστηκε σε τρεις συγκεκριμένες αρχές / άξονες που θα δώσουν το έναυσμα, την κατεύθυνση στην οποία θα στηριχθεί η επόμενη φάση του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού. Οι άξονες αυτοί, είναι η αυτοοργάνωση του θεσμού, η αυτοχρηματοδότηση και η κάθετη εκπροσώπησή του.

Η αυτοοργάνωση, είναι η πρώτη αρχή. Το ΣΑΕ πρέπει να λειτουργήσει μόνο του και μέσα από μία διαδικασία η οποία θα εμπνευστεί από τα ίδια του τα μέλη και από την ίδια του την οργάνωση, χωρίς να υπάρχει καμία απολύτως δυνατότητα παρέμβασης από την όποια Ελληνική Πολιτεία και τα κόμματα.

Η αυτοχρηματοδότηση, είναι ο δεύτερος άξονας. Πρέπει να υπάρξει δυνατότητα από ομογενειακές οργανώσεις να υποστηρίξουν την ύπαρξη και τη λειτουργία τους μέσα από την αυτοχρηματοδότηση. Να συγκροτηθεί ένα όργανο σε παγκόσμιο επίπεδο  που να έχει τον τρόπο και τη δυνατότητα να υποστηρίξει οικονομικά τη δική του λειτουργία και δραστηριότητα. 

Ο τρίτος άξονας αφορά στην κάθετη εκπροσώπησή του ΣΑΕ . Με τη δυνατότητα να είναι μέλος του Σ.Α.Ε. ο κάθε Έλληνας πολίτης, δημιουργείται μια προοπτική αίσθησης ότι το Συμβούλιο ανήκει σε όλους και εκπροσωπεί τους πάντες. 

Βασικό εργαλείο που θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην σημερινή μορφή της κοινωνίας είναι σαφώς η νέα τεχνολογία.

Στις επαφές του με την ομογένεια ο κ. Υφυπουργός διαπίστωσε ότι υπάρχουν δραστήριοι άνθρωποι ανά τον κόσμο , σε όλες τις κοινότητες που θα ήθελαν να βοηθήσουν χωρίς όμως να έχει βρεθεί ακόμη ο σωστός τρόπος και η διαδικασία για να υπάρξει αποτέλεσμα. Προσπάθειες οργάνωσης γίνονται σε τοπικό επίπεδο, μέσω σύγχρονων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μέσα από το Internet και το Facebook, οι προσπάθειες όμως αυτές  δεν μπορούσαν να  μεταφερθούν σε ένα όργανο, που  θέλουμε να παίξει  παγκόσμιο ρόλο δηλαδή στο Συμβούλιο Αποδήμου Ελληνισμού. Μέσα από το ΣΑΕ πρέπει να αναζητηθεί η δημιουργία δικτύου του οικουμενικού ελληνισμού.

Με το πέρας των χρόνων οι γενιές μεταναστών έχουν αλλάξει και εξελιχθεί. Οι δεύτερης τρίτης γενιάς  Έλληνες μετανάστες δεν μπορούν να εμπνευστούν πλέον από τα δεδομένα προηγούμενων εποχών και πρέπει να βρεθούν διαμέσου του ΣΑΕ νέοι τρόποι επικοινωνίας και σχέσης με την πατρίδα. 

Σήμερα το βασικό πρόβλημα που απασχολεί την ομογένεια είναι η παιδεία. Η γλώσσα μαζί με τη θρησκεία είναι τα δύο βασικά στοιχεία, που προσδιορίζουν την ελληνική ταυτότητα και αποτελούν τον συνδετικό κρίκο των ομογενών με την μητέρα πατρίδα. Λόγω της δημοσιονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα μας, περιορίστηκε σημαντικά ο αριθμός των εκπαιδευτικών που αποσπώνται από την Ελλάδα στο εξωτερικό για την διδασκαλία των ελληνικών στα παιδιά των ομογενών.

Το πρόβλημα είναι μείζον και το αντιμετωπίζουν όλοι οι απόδημοι έλληνες γι’ αυτό θα πρέπει να βρεθούν τρόποι για την αντιμετώπιση του.

Πρέπει η ομογένεια να δεχθεί κίνητρα ούτως ώστε να μην αποκοπεί από την Ελλάδα, και ένα σοβαρό και καίριο θέμα που θα φέρει σε ουσιώδη επαφή τις δύο πλευρές είναι και το θέμα της επιστολικής ψήφου, που αποτελεί ένα διαχρονικό και πάγιο αίτημα της ομογένειας και θα πρέπει να απασχολήσει την επιτροπή. 

Τέλος σε ότι αφορά τα βήματα που έχουν δρομολογηθεί, ύστερα από συσκέψεις με το προεδρείο του ΣΑΕ, πρέπει να επισημάνουμε την σύσταση επιτροπής στην οποία συμμετέχουν και μέλη του ΣΑΕ, που θα προετοιμάσει το νέο νόμο για την αναμόρφωση του ΣΑΕ. Αφού ψηφισθεί από την Βουλή, θα δρομολογηθούν οι διαδικασίες των περιφερειακών εκλογών και της τακτικής συνέλευσης του ΣΑΕ.

Εισηγήσεις –Προτάσεις προς υλοποίηση από την Επιτροπή

1) Οργανωτική αναδιάρθρωση του ΣΑΕ , με σκοπό την επιθυμητή ορθή του λειτουργία. Σωστή αντιπροσώπευση και κάλυψη κενών που προϋπήρχαν στις επαφές Ελλάδας και Απόδημου Ελληνισμού. Να δοθεί, βαρύτητα στην αυτό-οργάνωση, αυτοχρηματοδότηση και την κάθετη εκπροσώπηση ως πυλώνων του νέου Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού. Η  δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης θα  μπορούσε να στηριχθεί στην  συνδρομή μελών, στην αναζήτηση δωρεών, καθώς και σε εκδηλώσεις προκειμένου να συλλέγουν χρήματα. Έτσι εξασφαλίζεται η ανεξαρτησία της λειτουργίας του ΣΑΕ.

Να υπάρξει διάφανη και καθαρή διαχείριση πόρων και όλων των οικονομικών του ΣΑΕ μέσω δικλείδων ασφαλείας και ορθής κατανομής καθηκόντων. Η προσπάθεια εκσυγχρονισμού και λειτουργίας θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στα δεδομένα της εποχής, με την χρήση και βοήθεια των νέων τεχνολογιών. 

2) Να γίνει πράξη η καταγραφή των κοινωνικών, επιστημονικών και επαγγελματικών ομάδων των ανά την οικουμένη συμπατριωτών μας, η οποία θα αποτελέσει το ισχυρότερο θεμέλιο του νέου ΣΑΕ, δεδομένου ότι υπάρχει πλήθος  εξεχόντων Ελλήνων σε διεθνές επίπεδο, όπως π.χ. επιχειρηματιών, ιατρών, νομικών,  πολιτικών προσώπων, κ.α. 

3) Την προώθηση της λειτουργίας λιγότερων αριθμητικά, πλην όμως αποτελεσματικότερων, προξενικών αρχών οι οποίες θα συνεργάζονται ουσιαστικά με το νέο ΣΑΕ και την Εκκλησία και θα εξυπηρετούν καλύτερα το Ομογενειακό κοινό, αναφορικά π.χ. με γενικότερα ζητήματα όπως η παιδεία ή ειδικότερα θέματα όπως  διαβατήρια, visa, πληρεξούσια κλπ.

4) Ενδυνάμωση δεσμών συνειδήσεων και γνώσεων των ομογενών με την δυνατότητα συχνότερης επαφής τους με την ελληνική γλώσσα, την ιστορία, την ορθόδοξη θρησκεία και τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί διαμέσου ενημερωτικών εκδηλώσεων  και κυρίως μέσω στήριξης των ελληνικών σχολείων.

Εκπαίδευση δασκάλων και καθηγητών προερχόμενων από την ομογένεια, με επιδοτούμενες σπουδές στην Ελλάδα. Άτομα που να είναι γνώστες της ελληνικής κουλτούρας της γλώσσας και της ιστορίας μας. Ίσως  με παράλληλη πρόβλεψη κονδυλίων από την Ελλάδα για στήριξη των παραπάνω και  της παιδείας εν γένει.

5) Συναφές είναι το ζήτημα διατήρησης, ενδυνάμωσης και ίδρυσης εδρών νεοελληνικών σπουδών και ελληνικών κέντρων σπουδών στην Ομογένεια, η οποία μπορεί να λειτουργήσει προς την κατεύθυνση εκπαίδευσης νέων δασκάλων. Οι έδρες και τα κέντρα οφείλουν να επικουρούνται από άρτια εξοπλισμένες, ηλεκτρονικές και μη, βιβλιοθήκες, οι οποίες θα καθιστούν αντιληπτό το έργο που μπορεί να προσφέρουν οι έδρες και τα κέντρα.

6) Στήριξη και καλή συνεργασία μεταξύ ομογένειας και Χριστιανικής κοινότητας.

7) Προσέλκυση επενδύσεων στον ελλαδικό χώρο, με άμεση βελτίωση του επενδυτικού περιβάλλοντος, με μείωση της εγχώριας γραφειοκρατίας και την δημιουργία ενός μόνιμου φορολογικού καθεστώτος χωρίς ουσιαστικές μελλοντικές παρεμβάσεις. (fast track).

Μείωση  φορολογίας με σκοπό την διατήρηση των περιουσιών των ομογενών στην Ελλάδα.

Δημιουργία μιας οικονομικής διπλωματίας μέσω σημαντικών Ελλήνων επιχειρηματιών του εξωτερικού.

Διοργάνωση εκθέσεων που θα αποτελούν σημείο συνάντησης ελλήνων παραγωγών με έλληνες επιχειρηματίες  του εξωτερικού.

8) Τουριστικά πακέτα επιδοτούμενα, συνδεδεμένα με την παρουσία ομογενών στην Ελλάδα ως κίνητρα και αντισταθμιστές παροχών. 

9) Δρομολόγηση της διαδικασίας του κρίσιμου ζητήματος της Ψήφου της Ομογένειας. Με γνώμονα την αντιπροσώπευση με βουλευτές προερχόμενους από την ομογένεια, για καλύτερη εκπροσώπηση και μεταφορά της πραγματικότητας του απόδημου ελληνισμού στην Ελληνική Βουλή.

Με την υλοποίηση του νέου πλάνου λειτουργίας του ΣΑΕ, την αξιοποίηση των προτάσεων της επιτροπής και την εκμετάλλευση της θετικής διάθεσης όλων των εμπλεκόμενων πλευρών, το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού θα κατορθώσει τελικά να κάνει το όραμα του πραγματικότητα. Η συνένωση όλης της ομογένειας , η συνέχιση και η προβολή του ελληνικού πνεύματος  και πολιτισμού, η συμβολή στην ανάκαμψη της στρεβλής συγκυριακά εικόνας της σημερινής Ελλάδας, να αποτελέσουν το βασικό του στόχο.  Ο ρόλος του πλέον αποκτά έμπρακτο ενδιαφέρον. Θα προσπαθήσει για το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων προς το συμφέρον του συνόλου της Ομογένειας, λειτουργώντας ως εκπρόσωπος του οικουμενικού απόδημου Ελληνισμού και θεσμικός συνομιλητής με την Ελληνική Πολιτεία.